Sploty tkanin a ich właściwości

Ekobiznes? To proste!
5 maja 2022
Green marketing i greenwashing – nie wszystko, co zielone, jest eko
3 sierpnia 2022

Z tkanin korzystamy w życiu codziennie – to z nich uszyte są nasze ubrania, buty czy domowe akcesoria tekstylne. Ale mało kto wie, jakim splotem utkane są te tkaniny, jakie właściwości dzięki temu mają wyroby oraz który ze splotów najlepiej nadaje się na bluzkę, a który na obicia meblowe czy pościel.

Zacznijmy od podstaw.

Podstawowe pojęcia

Tkaniną nazywamy wyrób włókienniczy, który powstaje w wyniku wzajemnego prostopadłego przeplatania nitek wątku i osnowy. 

Splot jest to sposób przeplatania się nitek wątku i osnowy w procesie tworzenia tkaniny.

Osnowa ułożona jest wzdłuż długości tkaniny, a wątek – prostopadle do osnowy (szerokość). Pomiędzy nićmi osnowy przeplata się wątek, a sam wątek jest nicią, którą się tka.

Wpływ splotu na właściwości tkaniny

Wiemy już, czym jest tkanina oraz jej splot. W zależności od splotu oraz użytych nici, tkaniny mogą wyróżniać się poszczególnymi właściwościami, które zależą od ilości punktów przewiązania wątku i osnowy. Punktem przewiązania nazywa się miejsce, w którym wątek krzyżuje się z osnową. 

Właściwości zależne od punktów przewiązania to:

  • odporność na rozciąganie – im więcej punktów przewiązania, tym tkanina jest bardziej wytrzymała,
  • odporność na ścieranie – tkanina jest tym bardziej odporna na ścieranie, im więcej jest punktów przewiązania wątku i osnowy
  • gładkość powierzchni tkaniny – gładkość uzyskuje się przez pozostawienie dłuższych odcinków nici bez przewiązania. Im rzadziej występują te punkty, tym gładsza jest tkanina,
  • podatność na układanie się, czyli tzw. miękki chwyt – uzyskiwany jest również dzięki mniejszej ilości przewiązań wątku i osnowy. Im więcej punktów występuje w tkaninie, tym staje się sztywniejsza i mniej podatna na układanie.

Czynnikiem, który służy do scharakteryzowania tkaniny, jest również izolacyjność cieplna. Większą możliwość do izolowania ciepła osiąga się poprzez zastosowanie na przykład splotu o dwóch warstwach wątku.

Rodzaje splotów

We włókiennictwie wyróżnia się dwa główne typy splotów:

  • zasadnicze (podstawowe);
  • pochodne.

Sploty zasadnicze

Splot płócienny (zwany również lnianym)

Splot płócienny jest najprostszym i jednocześnie najczęściej wykorzystywanym wśród typów splotów tkackich. Długości przeplotów wątku i osnowy są równe, co skutkuje tym, że tkanina jest po obu stronach gładka. Wygląd lewej i prawej strony jest taki sam (splot dwustronny).

Splot płócienny gwarantuje również wysoką wytrzymałość tkaniny i odporność na ścieranie, a także określoną sztywność. Ze względu na wysoką odporność na ścieranie, tkaniny płócienne są również bardzo odporne na mechacenie (pilling).

Zastosowanie: tkaniny pościelowe, obrusowe, ścierkowe, odzieżowe, dekoracyjne, techniczne i inne.

Tkanina o różnych kolorach wątku i osnowy wykonana splotem płóciennym

Splot skośny (zwany też drelichowym)

W splocie skośnym jedna nitka wątku przeplata się z dwiema nitkami osnowy, a w każdym kolejnym rzędzie przeplot jest przesunięty o jedną nitkę. Można wyróżnić lewą i prawą stronę tkaniny – na powierzchni widać skośne paski. Tkaniny o tym splocie są miększe w stosunku do splotu płóciennego, ale równie wytrzymałe.

Tkaniny o splocie skośnym mają różne właści­wości zależnie od rodzaju splotu (istnieją sploty pochodne od skośnego) oraz grubości zastosowanych nitek: mogą być miękkie i luźne, ale również gładkie, gęste i od­porne na zniszczenie.

Zastosowanie: tkaniny dżinsowe, wełniane, jedwabne, techniczne.

 

Drelich bawełniany – widoczne skośne paski na strukturze tkaniny.

Splot atłasowy

Splot atłasowy charakteryzuje się tym, że nitki nie są przeplatane równomiernie. Nitki wątku znajdują się nad większą lub mniejszą liczbą nitek osnowy i nie tworzą przy tym linii skośnej. Są one rozproszone w konkretnych odstępach, a przez to mało widoczne.

Atłas charakteryzuje się wyjątkową gładkością i miękkością, jest również mniej lub bardziej lśniący – w zależności od użytego rodzaju nici. Te, które są bardziej lśniące, na przykład jedwabne, uwidocznione są na prawej stronie tkaniny. Lewa strona splotu atłasowego nosi nazwę splotu satynowego.

Satyna oraz atłas uważane są za rodzaj tkaniny lub materiału, co jest błędne. Tkaniny o tych splotach i mogą być produkowane z nici naturalnych, syntetycznych oraz sztucznych.

Zastosowanie: tkaniny bawełniane, lniane, jedwabnych, wypełnianie wzorów tkanin żakardowych.

Sploty pochodne od splotu płóciennego

Splot panamowy

Panama charakteryzuje się przeplataniem przynajmniej dwóch nitek osnowy z taką samą liczbą nitek wątku – na tkaninie tworzą się kwadraciki. Tkaniny o splocie panamowym są delikatniejsze, bardziej miękkie i przewiewne w stosunku do tkanin o splocie płóciennym.

Panamy bawełniane będą zdecydowanie bardziej przewiewne od tych utkanych z nici syntetycznych, na przykład poliestru.

Zastosowanie: tkaniny ścierkowe, obrusowe, dekoracyjne, obiciowe.

Splot rypsowy

Ryps tworzony jest poprzez zwielokrotnienie układu obu nitek splotu zasadniczego (płóciennego). Wydłużenie układu sprawia, że na powierzchni tkaniny widoczne są prążkiDo “zdobienia” tkaniny charakterystycznymi prążkami wykorzystuje się różne grubości nici wątku i osnowy.

Splot rypsowy ma podobną odporność na wyciąganie oraz wytrzymałość do splotu płóciennego. 

Zastosowanie: tkaniny ścierkowe, obrusowe, stołowe, dekoracyjne, frotte, wstążki.

Żakard

Żakard powstaje z połączenia splotów – należy do splotów kombinowanych. Tkaniny o tym splocie tkane są na krośnie Jacquarda (od nazwiska wynalazcy), zwanym również maszyną żakardową. Z racji użycia wielu splotów, cechują się one wysoką wytrzymałością i odpornością na ścieranie; można też wyróżnić prawą i lewą stronę.

Żakardy mogą być tkane w dwóch kolorach – wtedy po obu stronach występuje ten sam wzór, jednak w odwróconej kolorystyce – ale nie tylko. Sploty żakardowe pozwalają na użycie nici w wielu kolorach i stworzenia dużych, wielobarwnych i nierzadko skomplikowanych wzorów.

Tkaniny żakardowe są drogie, co wynika bezpośrednio z używania maszyny żakardowej oraz stopnia skomplikowania wzoru i są uznawane za luksusowe.

Zastosowanie: chusty, tkaniny obiciowe, odzieżowe, dekoracyjne oraz metki i taśmy żakardowe.

Podsumowanie

Choć pozornie mogą wyglądać tak samo – tkanina tkaninie nierówna. Rodzaj użytego splotu oraz nici ma wpływ na właściwości użytkowe konkretnych wyrobów. To właśnie dzięki temu tkaniny wytworzone na przykład nićmi bawełnianymi mogą być stosowane w szerokim zakresie: od delikatnych pościeli, przez lśniące suknie, po grube i wytrzymałe tkaniny obiciowe.